Далыр нэһилиэгэр “Ааҕар балаҕан” тэриллибитэ 95 сыллаах үбүлүөйүн, ахсынньы 11 күнүгэр ыҥырыылаах ыалдьыттар, нэһилиэк олохтоохторо, оҕолор кыттыылаах үрдүк таһымҥа бэлиэтээтибит.
Биһиги нэһилиэкпит Үөһээ Бүлүү улууһун олоҕор улахан суолталаах, баай историялааҕынан биллэр. 1808 сыллаахха биһиги нэһилиэкпит 1-кы Үөдүгэй диэн ааттааҕа, 14 буоластаах Үөһээ Бүлүү улууһун киинэ буола сылдьыбыта.
Бүтүн дойду үрдүнэн биллибит событиелар 1-кы Үөдүгэй нэһилиэгин туора ааспатахтара. Ол курдук Сэбиэскэй былаас хаан тохтуулаах олохтонуута, колхозтары тэрийии, алаастартан көһүү, улууска бастакы комсомольскай ячейка тэриллиитэ, ааҕар балаҕан арыллыыта курдуктар. Бу улахан событиелар 1-кы Үөдүгэй патриот уолун – кыһыл бартыһаан, сэбиэскэй, партийнай, общественнай үлэһит, суруйааччы Донской Дмитрий Иванович – Чөрөктүүрэп аатын кытта ыкса сибээстээхтэр. Саха үлэһит норуота саҥа олоҕу олохтууругар олоҕун анаабыт киһиннэн буолар. Кини 20 саастааҕар, Далырдааҕы бастакы сүһүөх комсомольскай ячейкатын төрүттээбит уонна бастакы секретаарынан үлэлээбит киһиннэн буолар.
Үөһээ Бүлүү улууһун үрдүнэн бастакы “Ааҕар балаҕан” арыллыытын тэрийээччинэн эмиэ кини буолбута. Бу кэрэ-бэлиэ түгэн, нэһилиэкпит историятын байытан, 95 сылы уҥуордаан, биһигини бу күн түмпүтэ олус үөрүүлээх уонна долгутуулаах түгэнинэн буолбута.
“Ааҕар балаҕаны” Дмитрий Иванович – Чөрөктүүрэп, урукку таҥара дьиэтигэр 1927 сыллаахха тэрийбит, сэбиэдиссэйинэн Александра Васильевна Баскарова үлэҕэ киирбит. «Ааҕар балаҕан» сүрүн соругунан партия уонна советскай правительство ыытар политикатын дьон олоҕор түргэнник киллэрии буолара. Дьону бүттүүн үөрэхтээһин, комсомол ыытар үлэлэрэ, нэһилиэккэ, улууска ыытыллар улахан событиелар, мунньахтар, съезтэр – барыта «Ааҕар балаҕаҥҥа» ыытыллаллара. Ол саҕана дьон биирдиилээн алаастарынан тарҕаһан олороллоро, онон араас сонуну, саҥаны «Ааҕар балаҕаҥҥа» кэлэн билсэллэрэ, истэллэрэ.
Далырдааҕы “Ааҕар балаҕан” тэриллибит сылыттан эҥкилэ суох үлэлээн, үөрэхтээһин министиэристибэтиттэн култуура министиэристибэтигэр бэриллэн “Далырдааҕы олохтоох библиотека” буола кубулуйан күн бүгүнүгэр диэри үлэлээн кэллэ.
Бу уһун кэмнэр усталарыгар, дууһаларын нэһилиэк үөрэхтээһинин, билиитин-көрүүтүн тэнитэр туһугар уурбут, араас көлүөнэ сэбиэдиссэйдэр үлэлээн ааспыттара:
1939 сыллаахха диэри Баскарова Александра Васильевна, Оросутцева Клара Ксенофонтовна, 1940-1943 сылларга Донской Николай Афанасьевич, 1943-1946 сылларга Васильев Василий Васильевич, 1943 сыллаахха Саввинова Екатерина Павловна, 1947 сыллаахха Ильина Марфа Ивановна, 1949 сыллаахха Николаев Николай Сергеевич үлэлээбиттэр
Онтон салгыы тэнийэн сэрии ыар кэмнэрин кэнниттэн туһунан Далыр олохтоох библиотеката тэриллэн кулууп биир хоһугар көһөрүллүбүт. Ол кэмтэн ыла биһиги библиотекабытыгар улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр библиотекарьдар, ол курдук Еремисов Петр Васильевич, Харабаев Николай Иванович, Спиридонова Анна Терентьевна, Седалищева Анна Степановна, Попов Виталий Николаевич, Герасимова Анна Иннокентьевна, Лазарева Мария Михайловна, Иванова Марина Степановна, Хогурова Татьяна Никитична, Анисимова Мария Егоровна, Саввинова Галина Афанасьевна, Петрова Ольга Петровна, Донская Валентина Егоровна, Гаврильева Лира Ивановна, Софронова Ефросиния Егоровна, Семенова Христина Степановна олус эппиэтинэстээхтик, үрдүк таһаарыылаахтык үлэлээн ааспыттар, биһиги кинилэринэн киэн туттабыт.
Нэһилиэккэ “Ааҕар балаҕан” 95 сыллаах үбүлүөйүн чэрчитинэн оскуола саастаах оҕолорго “Далыр нэһилиэгин библиотекатын историята” библиотечнай уруоктар ыытыллыбыттара. Ааҕааччы интэриэһин, ирдэбилин үөрэтэр сыалтан “Библиотека эһиги олоххутугар” куйаар ситимин нөҥүө опрос ыыппытым түмүгэр 20 киһи кыттыыны ылла. Опрос уопсайа 15 боппуруостан турбута. Ол түмүгүнэн нэһилиэккэ кинигэни ааҕыы интэриэһинэйин, умсугутуулааҕын уонна бэйэтин актуальноһын сүтэрбэтэҕин көрдөрдө. Кинигэҕэ уонна библиотекаҕа сылдьыы, наадалаа5ын туоһулаата. Ону таһынан библиотека сайтын нөҥүө “Куйаар ситимин нөҥүө библиотекаҕа” уонна “Библиотека олоҕо хаартысканан” видеоролик, видеопрезентация. “Библиотека үбүлүөйүгэр анаан кинигэтэ бэлэхтээҥ” нэһилиэк иһигэр аахсыйа ыытыллыбытын түмүгэр барыта 14 киһи кытынна, 70-тан тахса кинигэни бэлэх биэрбиттэрэ киһини үөрдэр.
Бу күн Үөһээ Бүлүүтээҕи библиотечнай ситим директордара Наталья Кирилловна Петрова, Сардана Петровна Прокопьева, специалистар Галина Афанасьевна Саввинова, Люлия Юрьевна Дярикова, Изабелла Петровна Саввинова кэлэн ыалдьыттаатылар. Далыр библиотекатыгар уһун кэмҥэ үлэлээбит библиотекарьдар Галина Афанасьевна Саввинова, Ефросинья Егоровна Софронова күндү ыалдьыт буоллулар.
Далыр нэһилиэгин Бастыҥ ааҕааччыларыгар анал аат туттарылынна, ол курдук Игнатий Алексеевич Николаевка, Розалия Васильевна Ивановаҕа, Татьяна Никитична Еремисоваҕа уонна оскуола саастаах оҕолорго Лебедкин Владикка.
Улуустан кэлбит ыҥырыылаах ыалдьыттар, нэһилиэк бас-көс дьоно бэйэлэрин итии-истиҥ эҕэрдэлэрин, баҕа санааларын эттилэр.
