Сырдыкка
Сырдыкка, кэрэҕэ көтүтэр,
Үтүөнү-кэрэни үксэтэр
Үтүөкэн киһибит учуутал
Үйэ саас Эйиэхэ дьиҥ махтал!
Учуутал эн –
Маҥнайгы чугдаарар чуораанныын
Мындыр өй суолугар сирдиигин,
Саҕахтан сапсынар сарыаллыын
Сандаарар сырдыкка илдьэҕин!
Учуутал алыптаах мичээрэ
Үгүс дьон сүрэҕэр уйалан,
Учуутал алыптаах идэтэ
Үйэттэн үйэҕэ уруйдан!
Уруйдан, айхаллан учуутал –
Умсугута уһуйар аанньал
Эйиэхэ этилллэр дьиҥ таптал,
Эдэртэн, кырдьаҕастан махтал!
Учуутал барахсан
Ариан Кондратьев
Оҥой-соҥой көрбүт
Оҕолорго ананан
Ойуулата, суоттата,
Суруйтара, аахтара
Уһуйан үөрэтэҕин
Учуутал барахсан.
Кыайтарбатах суоттабыл
Сыысхалларын көннөрүү,
Кирдээх, ыраас суруйуу,
Эбии дьарык, ирдэбил –
Уоскулаҥ булларбат
Учуутал барахсан.
Төрөппүт көмөтө –
Күннэтэ оҕото
Уруогар бэлэмнээх,
Мап-мааны бэйэлээх
Үөрэҕэр тиийиэҕэр
Учуутал барахсан.
Төрүөтэ: // Кулуһун тула. – Сунтаар, 2016. – с.6
Учуутал
Аким Кондратьев
М.Н. Анисимов кэриэһигэр
Сүдү киһи олоҕун
Сүгүрүйэн билистим:
Сайдыы иһин дьулуурун
Саҕаһатыгар тигистим
Улахан учуутал – сырдатааччы
Умсугутта, угуйда
Кини суолун батыһааччы,
Кэлин тутаар уруйда…
Сырдык санаа, өркөн өй
Сыдьаайбыта ырааҕын!
Үлэттэн үөрэр өрөгөй
Үүнэр ыччаты ыҥыраҕын!
Сүдү киһи олоҕун
Сүгүрүйэн билистим:
Сайдыы иһин дьулуурун
Саҕаһатыгар тигистим.
Төрүөтэ: // Кондратьев, А. Үс кут. – Ньурба бөһ., 1997. – с.5
Уруокка
Аким Кондратьев
Саха тылын үөрэтии
Саҥа барылын үөскэтии
Сайдыы суолун эркээйитэ,
Санаа күүһүн эрбийэтэ.
Уруокка оҕо бэйэтэ
Умсугуйан үлэлиэхтээх,
Ол түмүгэр билиитэ
Олоҕуран иһиэхтээх.
Айар үлэ илбиһигэр
Абылатан үөрүөхтээх
Түллэр түөһүн иһигэр,
Төлөн өрө күүрүөхтээх.
Оччоҕо олох үөһүгэр
Уолуйбакка үктэнэр
Сиппит-хоппут үлэһиттэр
Силигилээн үүнүөхтэрэ.
Төрүөтэ: // Кондратьев, А. Үс кут. – Ньурба бөһ., 1997. – с.25
Уустук үлэ
Аким Кондратьев
Уруок былаанын оҥоруу –
Уустуктаах айар үлэ,
Сыалын табан туруоруу –
Үөрэтии тыын көрдөбүлэ.
Мэлдьи өтө көрүөхтээххин
Көрсүөҥ үгүс уустуктары,
Сыыспакка билиэхтээххин
Сатаан тумнар суоллары.
Эрдэттэн бэлэмнэниэхтээххин
Элбэх туттар тэрили,
Үлэҕэр илдьэ кэлиэхтээххин
Үтүмэн билиини, эрэли
Оччоҕо уруок биэрэри
Олох таһыччы умнуоҥ:
Уруогу айан үөрэтэри
Умайан туран утумнуоҥ!
Төрүөтэ: // Кондратьев, А. Үс кут. – Ньурба бөһ., 1997. – с.12
Учуутал доҕорбор
Долгуннаах хара баттаҕыҥ
Аны кырыата ууллубат,
Арай саһархай хараҕыҥ
Эйэҕэс мичээрэ кырдьыбат.
Сэрииттэн кэлэри кэтэһэн,
Уоттаах олорбут түүннэргин,
Таптыыр үлэҕэр түбүгүрэн,
Умнан ылаҕын билигин.
Сарсыарда үөрэтэ бараҕын,
Тэтэрээт – остуолу толору.
Хойутаан, утуктуур хараҕыҥ
Көрбүт көрдөөх оҕолору.
Урут мэниктээн мөҕүллэр
“Кырачаан” ааттанар Алеша
Үлэтэ дьоҥҥо биһирэнэр,
Ветеринар буолла колхозка.
Кутуйах куттаан ытатар
Сэмэй Димката билигин
Түөһүгэр сулус умайар –
Герой буолбутун билэҕин.
Оччугуй оҕо, улаатан,
Табаарыс дэниллиэр диэритин
Учуутал киниэхэ – ийэ, аҕа,
Аныыр тапталын, сүрэҕин.
Кэрэтиэн, олох минньигэһин
Үлэттэн булан, астынар,
Күн-дьыл күндү бэлэҕин –
Ыччат махталын мунньунар!
Төрүөтэ: // Петр Тобуруокап.
Якутскай, 1977. – с.38
Учууталга
Доҕорбут Софрон
Эн сааһыҥ – 50.
Эҕэрдэ бокулуон!
Өссө өр олоруоҥ
Өрөгөй дьоллонуоҥ!
Сүүс сааскын туолуоҥ.
Муустаах муора
Кытылын уола!
Буурҕа тыал хора,
Музыка буолан,
Биһиккин бигиирэ:
“Чэгиэн буол!” – диирэ
Ол Муустаах муораҥ
Мууһунан хаарыйан,
Хараҥанан хаайан,
Тыалынан чыскыйан,
Буурҕанан муусканан,
Муомурпатах кыайан.
Күлүмэх күүстэрдээх
Көмүөллээх олоҕуҥ
Эн күүскүн эспэтэх.
Ол онтон орпуккун,
Муус баалтан да модун
Уохтанан турбуккун.
Хотугу туундара
Холоруга, арай,
Ньуулдьаҕай бэйэҕин
Тулаайах хаалларан,
Аҕаҕын, ийэҕин
Суорума суоллуура…
Айылҕа тыйыс
Күүстэрин баһыйан,
Тулаайах хаҕыс
Олоҕун тулуйан,
Титирик тииттии
Эн үүнэн испитиҥ.
Хотугу кыраайга
Дьолго суол ыйар
Күн – Ленин сырдыга
Эн суолгар тыган,
Үөрэҕи ылбытыҥ
Учуутал буолбутуҥ.
Туундара уһун,
Үс ыйдаах түүнүн
Сандаардар хоһуун,
Чаҕылхай Чолбонун,
Дьүкээбил күлүмүн
Санатар эн суолуҥ.
Киһини киэргэтэр
Кэрэттэн кэрэҕэ –
Оҕону иитэр
Уустук үлэҕэ
Эн эдэр кэмҥин
Бэлэхтээн биэрдиҥ.
Дьааҥы таас хайатын
Хаар маҥан арҕаһын
Санатар баттаҕыҥ:
Сааһыран бардаҕыҥ…
Ол буоллар даҕаны,
Эдэри иитэҥҥин,
Эн мэлдьи эдэргин.
Эн ииппит дьонноруҥ
Хоту сир норуотун
Ил-сылаас дьиэлииллэр,
Көтөр кынаттыыллар,
Тимир суоллууллар,
Киирбэт күннүүллэр.
Доҕорбут Софрон
Эн сааһыҥ – 50.
Эҕрдэ-бокулуон!
Оҕону-урууну,
Үөрэтэ олоруй,
Өрүүтүн дьоллонуй!
Төрүөтэ: // Эллэй, А. Самныбат саргы. – Якутскай: Кинигэ изд-та, 1979. – с.122
Иитээччи
Аким Кондратьев
Дьааһылаҕа сылдьыаххыттан,
Дьарыктанан барыаххыттан
Иитээччилэр илиилэрин
Имэҥнээх сылааһын билбитиҥ,
Иитээччилэр билиилэрин
Итии биһигэр бигэммитиҥ,
Кинилэр идэлэрин
Кистэлэҥэр ымсыырбытыҥ,
Оҕолору иитэллэрин
Абылаҥар ылларбытыҥ…
Кынаттаах ыраҥ буолан,
Кыраларга иитээччи буолан,
Төрөөбүт алааскар төнүннүҥ,
Төбөҕүнэн үлэҕэ түстүҥ.
Сарсыарда сарыал тыгыыта
Саҥа санаалаах уһуктаҕын:
Отон саҕа оҕолору кытта
Оонньуоххун үөрэ саныыгын.
Эрбэҥэлэһэн, наҥнарыһан
Эрэнэ көрөллөр, мичээрдииллэр:
Сүрэххэр кутааны уматан
Сүрдээх үчүгэйи бэлэхтииллэр…
Иитээччигэ тэбэр Ийэ сүрэҕэ –
Илистибэт ол иһин үлэҕэ,
Иҥэр ол иһин төрөппүт махтала,
Иитээччи иннигэр – улуу сорук:
Иитиллиэхтээх, бөлүһүөк курдук,
Ичээн эттээх киһини –
Инникини өтө билээччинин.
Итини ситиһиэххэ сөп эбит:
Айыы үөрэҕин алыбынан,
Алгыс өлбөт арчытынан,
Үрүҥ тыыҥҥы сыһыаран
Үс куту уһугуннаран!…
Төрүөтэ: // Ньургуһун. – Бүлүү оройуонун типографията, 1992. – с.96
Андреев учуутал
Маргарита Заболоцкая
Айылҕабыт дьиктитин
Анаан-минээн үөрэтэн
Айылҕатын музейын
Айан, таҥан таһаарбыт
Андреев учуутал.
Элгээйигэ олохтоох
Эҥин элбэх дьоҕурдаах
Элбэх киһи үлэтин
Эриэккэстик түмпүтэ
Андреев учуутал.
Үөрэнээччи оҕону
Үөрэ-көтө үөрэтэн
Үлэлииргэ уһуйан
Үтүөлэри үксэппит
Андреев учуутал.
Айылҕабыт кэрэтин
Алдьаныыттан харыстыыр
Аналбытын санатан
Амарахтык ыҥырар
Андреев учуутал.
Төрүөтэ: // Кулуһун тула. – Сунтаар, 2016. – с.7
Учууталбар – Т.С. Куприяноваҕа
Изабелла Макарова – Толоон Туорааҕа
Курбуу көнө уҥуохтаах
Талыы талба таһаалаах
Мэлдьи сэргэх сэһэннээх
Үгүс үтүө сүбэлээх,
Убаастанар учууталбыт
Эдьиий тэҥэ иитээччибит,
Күлэн-үөрэн кэллэҕинэ
Кэпсээн-ипсээн киирдэҕинэ
Чуумпу хоһум уһуктар
Тулам сырдыы түһэр.
Саҥа сонун сүүрээннэри
Толкуйдуу-тобула сылдьар,
Баһаам элбэх былааннарын
Бар дьонугар быһаарар,
Нэһилиэгим туһа диэн
Сүүрэн-көтөн сэгэлдьийэр,
Сааһырыы боруогун билиммэт
Ыалдьарын да аахсыбат.
Артыыс бэрдэ талааннаах
Хомоҕой хоһоонньут дьоҕурдаах.
Бу курдук, инники күөҥҥэ
Ыччаттаргын түмэ-тарда,
Дьонуҥ-сэргэҥ ортотугар
Өссө да айа-тута,
Төрөппүт-ииппит оҕолоруҥ
Сылаас сыһыаннарыгар бигэнэ,
Уһун дьоллоох олоххор
Табыллыы эрэ тардыыланан
Ситиһии эрэ сэтиилэнэн
Сүүс сааскар үктэн.
Төрүөтэ: // Кулуһун тула. – Сунтаар, 2016. – с.12
Маҥнайгы учууталбар
Үөрэх, билии үтүөтүн,
Үчүгэйи өйдөтөн, –
Үүнэр, үрдүүр биэрэккэ
Үктэннэрэн кээспиккэр
Махтал буоллун эйиэхэ,
Маҥнайгы учууталым!
Симилэхтээх, сиһиктээх
Сис тыа, ыркый быыһыттан
Сибэккилээх сыһыыга
Сиэтэн, сирдээн киллээркэр
Махтал буоллун эйиэхэ,
Маҥнайгы учууталым!
Ыйдаҥалаах, боруҥуй
Ыырым, туонам иһиттэн
Ыраата барар суолбун
Ыйан булан биэрбиккэр
Махьал буоллун эйиэхэ,
Маҥнайгы учууталым!
Өркөн өй, билии диэн
Өлбөт мэҥэ уутунан
Өйүөлээтиҥ эн миигин…
Өрүү баар буол, махталым –
Маҥан баттах кырдьаҕас,
Маҥнайгы учууталым!
Төрүөтэ: // Иван Сысолятин. Күн диэки.
– Саха сиринээҕи кинигэ изд-та Якутскай, 1972. – с.9
Учуутал сүрэҕэ.
1
Учуутал – мин кимнээҕэр да
Ордук элбэх оҕолоохпун
Итиэннэ кимнээҕэр да
Эрэйдээхпин, дьоллоохпун.
Элбиих-элбэх оҕолорго
Иккис ийэбин, аҕабын,
Үчүгэй дьон оҥорорго
Өрөөбөккө охсуһабын.
2
Өйүм-санаам сырдык уотун,
Саамай бастыҥ иэйиилэрбин
Ордорбокко, олоччутун
Оҕолорбор иҥэрэбин.
Учуутал сүрэҕэ тыыннаах
Оҕолорго тапталынан,
Дьоҕурдаах, өйдөөх, талааннаах
Дьону иитэр дьулуурунан.
Мин сыл аайы отуччалыы
Мэлдьи оҕолоох буолабын,
Сахалыы уонна нууччалыы
Сайдар суолга ыҥырабын.
Отучча оҕо иннигэр
Умайар, ыалдьар сүрэҕим.
Арыт оҕо олус үөрдэр,
Арыт хомотор сүрдээҕин.
Мин үөрэтэр отут оҕом
Мэлдьи буолбат эриэ-дэхси.
Элбэх ыччаттан сороҕо
Эҕэлээх буолан эрэйдээччи.
Оҕотун ахсаанын саҕа
Учуутал уларыйыахтаах.
Оҕо аайы анал, саҥа
Ураты тыллаах буолуохтаах.
Учуутал сайдам сүрэҕэ –
Оҕоҕо таптал кутаата.
Учуутал өйө-эгэлгэ
Улуу сайдыы муората.
3
Оҕо – уйаҕас сибэкки,
Олох күөдьүйэн эрэр кыыма.
Кырыктаахтык кини диэки
Кынчарыйа кыыдыйыма,
Кыбдьыгырыы кыыһырыма.
Сибэкки күн сылааһыттан
Силигилиир, ситэр-хотор.
Көнө сүрэҕин суоһунан
Күнү солбуй оҕолоргор –
Күүтүүлээх күндү дьонноргор.
Күҥҥэ наһаа сырайдахха
Күөх сибэкки күллүү көтөр.
Оҕону наһаа ыыттахха
Мэниктиир, тарайар, кэхтэр,
Миитэрэпээски киэбин кэтэр.
Сатаан сибэккини биэбэйдиир
Ким дьиҥ кэрэҕэ баҕалаах.
Оҕону үтүөҕэ сирдиир,
Оҕоҕо ким сойбот сапталлаах,
Уһун-киэҥ өйдөөх-санаалаах.
Төрүөтэ: // Софронов, Ф. Дьоллоох дойдубар.
– Якутское книжное издательство, 1974. – с.13
Учуутал киэһэтэ.
Киэһэ төһө даҕаны орон
Кинини сытарга угуйдар,
Учуутал чуумпуран олорон
Уруогун былаанын суруйда.
Иннигэр тэтэрээт куучата,
Итини барытын көрүөхтээх.
Учуутал үлэлиир лаампата
Уһуннук умайар үгэстээх.
Күн сарсын көй-үгүс ыччакка
Көрбүттүү үгүһү кэпсиэҕэ;
Онуоха бэлэмнээх буоллахха,
Уоскуйар учуутал сүрэҕэ.
Төрүөтэ: // Николаев, А. Дорообо, добун халлаан!
– Якутское книжное издательство, 1977. – с.69
Учууталга
Сыллар туманныран көтөллөр,
Күн сардаҥа уотуттан уулланнар,
Биһигини үөрэппит учууталлар –
Эдэркээн бэйэлээх мөссүөннэр,
Улам сааһыран иһэллэр…
Олоххо олорон билбит
Билиигит сүмэтин талаҥҥыт,
Төлөннүрэр оҕотук сүрэхпитигэр
Кэрэҕэ тардыстар кутааны
Күөдьүппүт күндү учууталларбыт.
Бүгүн эһиги үөрэппит оҕолоргут:
Учуутал, инженер, быраас,
Кыайыылаах үлэһит ыанньыксыт,
Саарба, саһыл тутуурдаах булчут
Эн ааккын киэн тутта,
Махтана ааттыыллар.
Төрүөтэ: // Мигалкин, И.В. Сырдык иэйиим
– Дьокуускай: Бичик, 2019. – с.16
Учуутал
Ветеран учууталларга ананар.
Кылаас иһэ. Бу дуоска.
Карта. Уһун указка.
Учуутал биир остуола.
Устуул. Кылаас муннуга,
Халыҥаабыт кырааскалаах,
Хаһааҥҥы эрэ марайдаах,
Эргэрбит мас паарталар,
Эҥин араас прибордар,
Мэлдьи күөх глобустар,
Миэхэ куруук чугастар.
Мин бу тыыммат «атастарбын»
Билэр дьоммунуу саныыбын.
Кэргэннэспит эбиппин
Киһини билиэхпиттэн,
Азбуканы көрсө илик
Аҕыстаах эрдэхпиттэн.
Кинилэри туох иһин
Кэрэхсиигин диэтэргин,
Иһит эн, тэһийэҥҥин,
Эппиэттииргэ бэлэммин.
Хас да сыл олорбут дьиэтин,
Хайдахтааҕын да иһин,
Ким барыта ытыктыыр,
Кинини күндүтүк саныыр.
Оттон бу мин уһуннук,
Отучча сылтан ордуктук,
Үтүөлээх да буолбатарбын,
Үлэлээбит учууталбын.
Ол бириэмэ бэйэтэ
«Вечность», үйэ кэриэтэ.
Уон тоҕустаах сааспыттан
Оҕонньор буолуохха диэри,
Учууталтан, оскуолаттан
Уурайа, тохтуу иликпин.
Уһун олоҕум дьолун
Учууталлаан мин буллум,
Үөрэппит оҕом оҕотун
Үгүстүк үөрэтэр буоллум.
Ити аата оскуола
Иккис дьиэм курдук буолла.
Үөрэппит ыччаппыттан
Үгүс үтүө дьон үүннүлэр,
Билэр оҕом оннугуттан
Сүрэх истэ-истэ үөрэр.
Оскуола, эн, оскуола,
Бокулуоннуубун эйиэхэ,
Элбэх ыал кыыһа, уола
Иитиллэр эбит эйиэхэ.
Оскуола, мин эйигин
Таптыыбын бары кэмнэргин.
Күһүн маҥнай аһыллар
Күндү бырааһынньыккын.
Оҕолоох ийэлэр, аҕалар
Оҕолордуун мусталларын,
Сэттэ саастаах гражданнар
Сити күн кэлэллэрин,
Оҕолор бары ах баран,
Уруоктарыгар кыһаллан
Олорор чуумпу чаастарын
Учууталлар таптааччыбыт.
Октябрь, Маай үөрүүлэрэ,
Саҥа дьылбыт кэһиилэрэ –
Саһыл, куобах, бөрө, эһэ,
Тииҥ, тайах – бары ол киэһэ
Харыйа тула сэлэлээн,
Хас эмэ төгүл үҥкүүлээн
Көрдөөх Моруос бэрди кытта
Көрүлүүр да буоллахтара.
Оттон саас кэҕэ этэр,
Күөрэгэй ыллыыр кэмнэригэр
Күөх мутукча тыллыыта,
Көмүс сэбирдэх быгыыта
Үөрэх бүтэн тарҕаһыкка
Үөдүйэр астаах маевка.
Олору барытын тэрийээччи,
Оҥорооччу, көҕүлээччи,
Оҕолору салайааччы
Учуутал киһи буолааччы.
Оскуола, эн эдэргин –
Октябреноккын, пионергын,
Мэлдьи комсомол саастааххын,
Мэлдьи тэтэркэй хааннааххын.
Ырыаҥ үксэ пионерскай,
Ыччат гимнэ, комсомольскай.
Оҕо сааспыт, эдэр сааспыт
Улуу биһигэ буолаҕын,
Үйэлэргэ аатырбыт
Үөрэх, сайдыы кыһатаҕын.
Оскуолаҕа сылдьыбатах,
Оскуолаттан туһамматах
Отой суох мин дойдубар –
Октябрь күнүн анныгар.
Олоххо баар араас идэ
Олоппоһо, силиһэ
Урут, маҥнай оскуолаҕа
Оҥоһуллар буоллаҕа.
Ол дьону барыларын
Үөрэтиспит, иитиспит,
Киһи-хара буолалларын
Күүс кыайарынан тэриспит –
Уһун кэмҥэ үлэлээбит
Учууталлар буолабыт,
Олохпутун биэрэн кэлбит
Оскуолабытын саныыбын.
Оннооҕор киһи отуутун,
Отуу турбут оннутун,
Таптыы санаан тохтоон ааһар,
Табах тардан унаарытар…
Эгэ, учуутал оскуоланы,
Иккис дьиэтэ барахсаны
Хайдах умнуой, таптаамыай,
Хайҕаллаахтык санаамыай?!
Маҥнай учуутал үлэтэ
Чэпчэкитэ суох этэ.
Ыарахаттар бааллара,
Олор сыыйа ааһаллара,
Күн-дьыл тута барыны
Көмөн истэр даҕаны,
Учууталаабыт сылларбын
Умнуо суохпун, атастарыам!
Учуутал уонна оскуола
Уруулуу тыллар буолаллар.
Учуутала суох оскуола
Отой суоҕа хаһан да,
Олоҕум, күнүм лоскуйа
Оскуолаҕа ааһара.
Кырыйдарбын даҕаны
Кыанар эрэ буолларбын,
Оскуоланы кэрэхсиирим
Уурайыа суоҕа, сэгэрим!
Төрүөтэ: // Николаев, А. Дорообо, добун халлаан!
– Якутское книжное издательство, 1977. – с.72
Маҥнайгы уруок
Учуутал кылааска киирэр…
Кэчигирээн олороллор
Олох тыыннаах сибэккилэрэ
Быыкайкаан оҕолор.
Кинилэртэн туох дьон тахсар?
Кырааска сыттаах паартаҕа
Баҕар саҥа Макаренко
Иһийбитэ буолуоҕа…
Мичээрдиир. Буквары ылар.
Арыйар маҥнайгы лииһин,
Сир улуу учуутала
Одуулуур муударай Ленин.
Төбөтүн кыҥначчы туттан,
Хара бинсээгин нэлэккэйдээн,
Сиэбигэр уктан турда:
«Үтүө дьоннору үүннэртээ.
Орто дьоннор улууну
Айыахтара суоҕа сатаан,
Олохпут улуу дьолу
Дьоҥҥо бэлэх биэриэх тустаах! »
Төрүөтэ: // Гоголев, И. Өксөкүлээх сэргэ. Хоһооннор.
– Саха сиринээҕи кинигэ изд-та. Якутскай, 1979. – с.54
Учуутал ырыата
Мин уруокпар бэлэмнэнэн
Чуумпу түүн олоробун,
Өйүм-санаам мэлдьи миэнэ
Үөрэтэр оҕолорум.
Тэтэрээккит лииһэ маҥан
Куба буолан сапсынар,
Олох улуу муоратынан
Кылбаҥныы дайар, дайар.
Көтүҥ, көтүҥ ыраах, ыраах
Үөрэтэр оҕолорум,
Ким үрдүккэ көтөр кыахтаах
Ол булар үрдүк дьолу.
Сиргэ дьоллоох эрэ дьоннор
Кэрэни оҥороллор,
Мин үөрэтэр оҕолорум,
Айсыҥ кэрэ олоҕу.
Көтүҥ, көтүҥ ыраах, ыраах
Эдэркээн куба буолан,
Ким үрдүккэ көтөр кыахтаах
Ол үрдүк дьолу булар.
Төрүөтэ: // Гоголев, И. Өксөкүлээх сэргэ. Хоһооннор.
– Саха сиринээҕи кинигэ изд-та. Якутскай, 1979. – с.403
